آتلکتازی  (Atelectasis) چیست؟

آتلکتازی (Atelectasis) چیست؟  یک وضعیت پزشکی است که در آن بخشی یا تمام یک ریه به دلیل فروپاشی آلوئول‌ها نمی‌تواند باز شود.

به تعبیر دیگر (کیسه‌های هوایی کوچک در ریه‌ها) یا انسداد راه‌های هوایی، نمی‌تواند به طور کامل باز شود. این وضعیت می‌تواند باعث کاهش سطح تبادل گازها و کاهش اکسیژن در خون شود.

علل آتلکتازی

آتلکتازی می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد، از جمله:

1. **انسداد راه‌های هوایی**:

– **مخاط**: تجمع مخاط در راه‌های هوایی، به‌ویژه پس از جراحی.

– **تومورها**: تومورهای ریه یا نواحی اطراف که راه‌های هوایی را مسدود می‌کنند.

– **جسم خارجی**: انسداد ناشی از استنشاق اجسام خارجی، به‌ویژه در کودکان.

2. **فشار خارجی بر ریه‌ها**:

– **تجمع مایعات**: مانند پلورال افیوژن (تجمع مایع در فضای پلور).

– **تجمع هوا**: مانند پنوموتوراکس (تجمع هوا در فضای پلور).

– **و خون**: مانند هموتوراکس (تجمع خون در فضای پلور).

3. **شرایط پس از جراحی**: کاهش تنفس عمیق و استفاده از مسکن‌ها که باعث کاهش تنفس عمیق می‌شوند.

**بیماری‌های ریوی**: مانند فیبروز سیستیک، آسم شدید، و بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD).

علائم آتلکتازی

علائم آتلکتازی ممکن است بسته به میزان و شدت فروپاشی ریه متفاوت باشد، اما می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

1. **تنگی نفس**: کوتاه شدن نفس و دشواری در تنفس.
2. **سرفه**: معمولاً سرفه خشک.
3. **درد قفسه سینه**: درد یا فشار در ناحیه قفسه سینه.
4. **کاهش صداهای تنفسی**: در معاینه با گوشی پزشکی.
5. **خستگی**: به دلیل کاهش اکسیژن‌رسانی به بدن.
6. **تاکی‌پنه**: افزایش سرعت تنفس.
7. **سیانوز**: کبودی لب‌ها و ناخن‌ها به دلیل کاهش سطح اکسیژن در خون.

تشخیص آتلکتازی

تشخیص آتلکتازی معمولاً شامل تاریخچه پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایش‌های تصویربرداری است:

1. **تصویربرداری رادیوگرافی قفسه سینه**: برای مشاهده ناحیه‌های فروپاشیده ریه.
2. **سی‌تی اسکن (CT)**: تصاویر دقیق‌تر و سه‌بعدی از ریه‌ها.
3. **برونکوسکوپی**: برای مشاهده مستقیم داخل راه‌های هوایی و بررسی وجود انسداد.
4. **آزمایش‌های عملکرد ریه**: برای ارزیابی عملکرد کلی ریه‌ها.

درمان آتلکتازی

درمان آتلکتازی بستگی به علت و شدت آن دارد و ممکن است شامل موارد زیر باشد:

1. **فیزیوتراپی تنفسی**:

– **تمرین تنفسی**: تنفس عمیق و استفاده از دستگاه‌های تنفسی برای باز کردن ریه‌ها.

– **پوزیشن تغییر**: تغییر موقعیت بیمار برای کمک به باز شدن مناطق فروپاشیده ریه.

2. **داروها**:

– **مخاط ‌بران‌ها**: داروهایی که به تجزیه و تخلیه مخاط کمک می‌کنند.

– **برون کودی لا تورها**: داروهایی که به باز کردن راه‌های هوایی کمک می‌کنند.

3. **برونکوسکوپی**: برای برداشتن انسداد ناشی از مخاط یا جسم خارجی.
4. **درمان‌های جراحی**: در صورت وجود تومور یا سایر شرایط که نیاز به جراحی دارند.
5. **اکسیژن‌درمانی**: برای افزایش سطح اکسیژن خون.

پیشگیری از آتلکتازی

برای کاهش خطر ابتلا به آتلکتازی، می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:

1. **فعالیت بدنی و تمارین تنفسی**: بعد از جراحی تنفس عمیق و باز نگه داشتن ریه‌ها.
2. **تکنیک‌های صحیح سرفه**: برای تخلیه مخاط.
3. **اجتناب از استعمال دخانیات**: که می‌تواند به کاهش سلامت ریه‌ها کمک کند.
4. **مدیریت بیماری‌های مزمن ریوی**: مانند آسم و COPD.

آتلکتازی می‌تواند عواقب جدی داشته باشد، به‌ویژه اگر درمان نشود. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می‌تواند به بهبود سریع‌تر و کاهش عوارض کمک کند.

پرسش‌های متداول

1. علائم بیماری آتلکتازی چیست؟

برخی علائم این بیماری عبارت‌اند از: تنگی نفس، سرفه، درد قفسه سینه، خستگی و…

2. چگونه از بیماری آتلکتازی پیشگیری کنیم؟

برای کاهش خطر این بیماری لازم است که اقدامات ذیل را انجام دهیم: فعالیت بدنی،  اجتناب از استعمال دخانیات، مدیریت بیماری‌های مزمن ریوی.